Κυριακή 9 Απριλίου 2017

“Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, και την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό και το παχύ αρνί





Κυριακή των Βαΐων σήμερα.
Η μέρα ονομάζεται έτσι, γιατί «μετά Βαΐων και κλάδων» έγινε η υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλυμα.



. Είναι η προηγούμενη Κυριακή της εορτής της Ανάστασης.
Την ημέρα αυτή εορτάζεται η ανάμνηση της θριαμβικής εισόδου του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα όπου, κατά τους συγγραφείς των Ιερών Ευαγγελίων, οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν κρατώντας Βάϊα ή βάγια ,δηλαδή κλαδιά από φοίνικες και απλώνοντας στο έδαφος τα φορέματά τους ζητωκραύγαζαν «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου».

Όλες οι εκκλησίες στολίζονται με κλαδιά βαΐων ή με δαφνόφυλλα και μοιράζονται στους πιστούς και κλαδιά σε διάφορες πλέξεις και σχήματα όπως σταυρούς, φεγγάρια που τα τοποθετούν στο εικονοστάσι του σπιτιού.
Το έθιμο αυτό έχει συμπεριλήφθη στις συνήθειες των λαών από τον 9ο αιώνα περίπου και από τότε πλήθος γυναικών μαζεύονταν για την κατασκευή όλων αυτών των « ταμάτων. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά γίνονταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία.

Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά.
Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους.


Ο Χριστός μπαίνει στην πόλη χωρίς την βασιλική πολυτέλεια, καθισμένος επί πώλου όνου, αντί για ροδοπέταλα και τελετές, τα μικρά παιδιά κουνούν τα βάγια των φοινίκων, αντί να τον υποδεχτούν οι πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες του τόπου.


  




Τα βάγια:
Μετά τη λειτουργία ο παπάς ευλογεί και δίνει στους πιστούς σταυρούς από βάγια, τους οποίους βάζουμε στα εικονίσματα ή όπου αλλού χρειαζόμαστε προστασία.
Παλιότερα τα έδιναν στα νιόπαντρα ζευγάρια για το καλό του γάμου τους. Πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα βάγια, θα μεταφερόταν και στις ίδιες και η μια χτυπούσε την άλλη με αυτά.


  



Το ψάρι:

Σε όλη την Ελλάδα υπάρχει και το έθιμο να τρώμε ψάρια αυτή την ημέρα και σχετικά υπάρχει και η παροιμία, «Την ημέρα των Βαγιώ, τρώμε ψάρι και κολιό και την άλλη Κυριακή, τρώμε το παχύ αρνί». Ακόμα και για όσους κάνουν τη 40ήμερη νηστεία του Πάσχα, επιτρέπεται στο τραπέζι το λάδι, το ψάρι και η κατανάλωση κρασιού.
Τα βάγια τα έπλεκαν σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός. Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ.

Τι πίστευαν έθιμα της λαϊκής λατρείας:

Ένα σωρό προλήψεις και έθιμα, που ορισμένα από αυτά τα συναντάμε ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη της Ελλάδας..

Tα βάγια , ας πούμε, που μπορεί να είναι εκτός από κλαδιά φοίνικα, κλαδιά δάφνης, μυρτιάς ή ιτιάς τα φέρνουν στην εκκλησία τα νιόπαντρα ζευγάρια κι όποιος τα «φέρει πρώτος θα πρωτογεννήσει αγόρι» .
Αλλά ή δύναμη των βαγιών φτάνει και μέχρι τα ζώα και τα φυτά. Κρεμούσαν τα βάγια στα καρποκλάδια δηλαδή στα καρποφόρα δέντρα και δεν τα πλησίαζε το σκουλήκι και τα ζώα αν τα χτυπούσαν με αυτά θα γεννούσαν πολλά περισσότερα από ότι συνήθως.

Στις νιόπαντρες της χρονιάς που φτιάχνουν τα « βάγια » μεταδιδόταν η γονιμοποιός δύναμη που αυτά περικλείουν στο φύλλωμα τους γιατί είναι αειθαλή φυτά .
Επίσης η μετάδοση γινόταν και με χτυπήματα που είναι γνωστά σαν τα « βαγιοχτυπήματα».
Πίστευαν ακόμα πως αν ήταν έγκυος η γυναίκα και τη « χτυπούσαν» με τα βάγια θα γεννούσε ευκολότερα.
Τα “βαγιοχτυπήματα” σιγά-σιγά άρχισαν να γίνονται και από τις άλλες γυναίκες και τα παιδιά τις μιμούνταν και όπως χτυπιούνταν μεταξύ τους εύχονταν: “Και του χρόνου, να μη σε πιάν’ η μυίγα”.


Δυνάμεις ιαματικές και αποτρεπτικές, μαζί με τις γονιμοποιές, αποδίδονταν στα βάγια και γι αυτό έπρεπε μετά την εκκλησία όλα να τα “βατσάσουν” για το καλό. Τα δέντρα, τα περβόλια, τα κλήματα, τις στάνες, τα ζώα, τους μύλους, τις βάρκες.

Τα βάγια κρατούσαν την πρώτη θέση στο εικονοστάσι και μ’ αυτά “κάπνιζαν” οι γυναίκες τα παιδιά για το “κακό το μάτι”.
Στη Λέσβο τα παιδιά, μετά την εκκλησία, στόλιζαν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης με κόκκινα ή πράσινα πανάκια από καινούργιο φουστάνι, κρεμούσαν κι ένα κουδούνι και καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας και λέγοντας εξορκισμούς για τους ψύλλους και τα ποντίκια, έδιναν και ένα κλαράκι δάφνης στη νοικοκυρά.

Στο τέλος ζητούσαν και το χάρισμά τους: “Χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δό μ’ τ’ αυγό να φύγω.” Στην Ανατολική Ρωμυλία, τα κορίτσια έφτιαχναν με τα βάγια στεφάνια, τους έδεναν μια κόκκινη κλωστή και τραγουδώντας όλες μαζί πήγαιναν και τα πέταγαν στο ρέμα κι όπως έπαιρνε τα στεφάνια το νερό, όποιας πήγαινε μπροστά εκείνη θα γινόταν “συντέκνησσα”.

Πρώτη στο γυρισμό, πρώτη στο χορό και στο δικό της σπίτι η μάνα της θα έφτιαχνε τα φασόλια και θα τις φίλευε όλες, μαζί με ελιές.

Στη Τήνο, την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά τριγύριζαν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την “αργινάρα”, μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα, όπου πετούσαν στο στεφάνι στο νερό.

Το έθιμο της περιφοράς των κλαδιών θυμίζει την “ειρεσιώνη”, το στολισμένο με καρπούς κλαδί, που στις γιορτές της άνοιξης περιέφεραν στους δρόμους τα παιδιά, στην αρχαιότητα.
Τα βάγια τα έπλεκαν σε πάρα πολλά σχέδια: φεγγάρια, πλοία, γαϊδουράκια, το πιο συνηθισμένο όμως ήταν ο σταυρός.
Σε μερικά μέρη τους έδιναν το σχήμα του ψαριού. Ψάρι είχαν σαν σημάδι αναγνώρισης οι πρώτοι χριστιανοί, η λέξη ΙΧΘΥΣ, εξάλλου, προέρχεται από τα αρχικά Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ.

Στην Κρήτη συναντάμε αντίστοιχα έθιμα όπως ας πούμε στην Κίσσαμο που για να μπουν τα βάγια μέσα στο σπίτι έπρεπε να έχουν φροντίσει την καθαριότητα του πριν.
Σε άλλα μέρη φορούσαν το βαγιόκλαδο στο πέτο και σαν έμπαιναν στο σπίτι η πρώτη τους δουλειά ήταν να το βάλουν στο εικονοστάσι. Στην Δυτική Κρήτη πάλι με τα βαγιόφυλλα πίστευαν πως « ανέβαινε » το προζύμι τους , καίγοντάς το και χρησιμοποιώντας τη στάχτη του. Κι όταν ακόμα ανθούσε στο νησί η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα και οι κοπελιές έπαιρναν το πρώτο αυγό που είχαν βρει και το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων , το πήγαιναν στην εκκλησιά κι αν θα χτυπούσε μετά η καμπάνα τότε το μετάξι τους θα πήγαινε καλά.
Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο, ωστόσο τούτης της μέρας ήταν η μεταφορά ενός κλάδου ελιάς ή και ολόκληρου δέντρου μέσα στην εκκλησία.
Ήταν μεγάλη ευλογία να φυτευτεί μετά το κλαδί αυτό σε ένα ελαιώνα που έλεγαν μάλιστα πως συνήθως μέσα σε 40 μέρες έβγαζε ρίζες και το δέντρο αυτό θεωρούνταν ευλογημένο.




Τα παλαιότερα χρόνια τα παιδιά γύριζαν
 από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα κάλαντατων Βαϊων,όπως και τα Χριστούγεννα

«Ήρθε ο Λάζαρος ,
ήρθαν τα Βάγια ,
ήρθε η Κυριακή που τρών’ τα ψάρια.
Βάγια ,Βάγια και Βαγιώ,
Τρώνε ψάρι και κολιό.
Και την άλλη Κυριακή,
Τρώνε το ψητό τ’αρνί .
Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα Βάγια,
Ήρθε η Κυριακή που τρων ’τα ψάρια.
Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαι,
Ήρθε η μάνα σου από την πόλη,
Σου ’φερε χαρτί και κομπολόι.
Γράψε Θόδωρε και συ Δημήτρη,
Γράψε Λεμονιά και Κυπαρίσσι.
Το κοφνάκι μου θέλει αυγά.
Κι η τσεπούλα μου θέλει λεφτά.
Βάγια ,Βάγια των Βαγιών,
Τρώνε ψάρι και κολιό
Και την άλλη Κυριακή
Τρώνε το παχύ τ’αρνί .»


---------------------------------------------------------------------------------

Στην Ελλάδα , στο τόπο μας τα βάγια είναι τα κλαδιά της δάφνης η δάφνη ήταν γνωστή από τα αρχαιότατα χρόνια και γίνεται μνεία γι' αυτήν στον Όμηρο.
Ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα.

Αποτέλεσμα εικόνας για ΒΑΓΙΟ

Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας το δέντρο- ή θάμνος κάποιες φορές- δάφνη ονομάζεται βάγια(( π.χ. Αρκαδία).
Δεν είναι τυχαίο που επελέγη η δάφνη ή βάγια στο στολισμό των εκκλησιών για την εορταστική αναπαράσταση της θριαμβευτικής εισόδου του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, όπως επίσης και κάθε φορά που πανηγυρίζει κάποιος ναός όπου στολίζεται η είσοδος ή τα παράθυρα του με κλαδιά δάφνης.
 Η δάφνη, ήταν από αρχαιοτάτων χρόνων το σύμβολο της δόξας, της τιμής, της νίκης και του θριάμβου.

Με κλαδιά δάφνης στεφάνωναν τους ιερείς του μαντείου των Δελφών, τους νικητές των πολέμων και τους ονομαστούς άνδρες όπως ποιητές, καλλιτέχνες, επιστήμονες κ.λ.π. Η Πυθία, ιέρεια του Μαντείου των Δελφών, μασούσε φύλλα δάφνης, από το ιερό δέντρο που φύτρωνε δίπλα στον Τρίποδα, προκειμένου να δώσει το χρησμό της.



Μέχρι τις μέρες μας, τιμούμε και υμνούμε τους ήρωες και τους αγωνιστές, που δοξάζονται στους ωραίους αγώνες για τα ευγενή ανθρώπινα ιδανικά και προ παντός για τη Πατρίδα και την Ελευθερία, με δαφνοστολισμό, με κατάθεση δάφνινων στεφανιών στους ανδριάντες και στα μνημεία τους. Σχετικές με τη δόξα και τη δάφνη είναι οι φράσεις : «έδρεψε δάφνες», «αναπαύεται στις δάφνες του».
Είναι ένα δέντρο λοιπόν που κατέχει ξεχωριστή θέση στην χλωρίδα του τόπου μας, αφού συνδέεται συμβολικά με υψηλές ανθρώπινες αξίες.
Στα προγενέστερα χρόνια, που ετελούντο παραδοσιακοί γάμοι στα χωριά, η βάγια είχε ξεχωριστή θέση.
Μια παρέα γυναικών που ανήκε στη πλευρά της νύφης, πήγαινε στις ρεματιές και στα πλάγια των βουνών τραγουδώντας, κουβαλούσε κλαδιά βάγιας στο σπίτι και ύστερα γέμιζε μ’ αυτά τα προικιά της νύφης(προσκέφαλα, μαξιλάρια, ματαράτσια, κ.λπ.) για να είναι πιο έμφανίσιμα τη μέρα που θα τα έπαιρνε το συμπεθεριό του γαμπρού.
Με δόξα και τιμή και με τη συνοδεία βάγιας απαιτούσε το λαϊκό έθιμο την ιεροτελεστία του γάμου.(έθιμο από την Αρκαδία).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου